Gdybyśmy zapytali teraz o priorytet związany z zatrudnieniem, większość osób zapewne wskaże na kwestie finansowe. Jednak takie podejście nie jest właściwe, bo absolutnym priorytetem przy każdej pracy powinno być bezpieczeństwo. Aby o nie zadbać, pracodawcy są zobowiązani do przestrzegania pewnych zasad dotyczących np. przeprowadzania badań z zakresu medycyny pracy. Takie badania mają zweryfikować stan zdrowia poszczególnych osób w kontekście wykonywania konkretnych obowiązków zawodowych. To z kolei sprawia, że lista takich badań może znacząco różnić się w zależności od wykonywanej pracy. Co dokładnie trzeba wiedzieć o badaniach z zakresu medycyny pracy? Ile kosztują badania tego typu w zależności od profesji? Dlaczego takie badania są aż tak istotne zarówno z perspektywy pracodawców, jak i pracowników? Na te oraz inne ważne pytania odpowiemy w poniższym tekście.

Po co jest medycyna pracy i jakie jest jej zadanie?

Jak sama nazwa wskazuje, medycyna pracy to odrębny dział medycyny poświęcony badaniom nad zdrowiem w kontekście wykonywanej pracy. Jej celem jest więc przede wszystkim ustalenie tego, czy i w jaki sposób dana praca może wpływać na zdrowie pracowników. Obecnie medycyna pracy w praktyce sprowadza się do wykonywania cyklicznych badań. To przy nich zatrzymamy się na dłuższy moment.

Kiedy większość z nas słyszy o medycynie pracy, zaczynamy od razu myśleć o badaniach wykonywanych przed rozpoczęciem pracy. Takie skojarzenie jest rzeczywiście słuszne, ponieważ badania przed podjęciem zatrudnienia stanowią trzon medycyny pracy. Mają one na celu skontrolowanie, czy istnieją jakiekolwiek medyczne przeciwwskazania do tego, aby dany pracownik wykonywał konkretne obowiązki. Dopiero uzyskanie pozytywnych wyników w takich badaniach daje pracodawcy możliwość zatrudnienia pracownika na danym stanowisku.

Przykładem takiego badania może być choćby sprawdzenie poziomu cukru we krwi. Uzyskany wynik jest istotny w celu określenia ryzyka dotyczącego np. możliwości zasłabnięcia na skutek nagłego spadku poziomu cukru. Takie badanie jest wykonywane praktycznie zawsze, ale niektóre badania są przeprowadzane tylko w przypadku określonych prac. Czasami obowiązek ich wykonania wynika wprost z przepisów prawa pracy.

Z tego względu medycyna pracy jest istotna zarówno dla pracodawców, jak i dla samych pracowników. Dzięki zleconym badaniom pracodawca ma pewność, że w momencie podpisania umowy pracownik jest zdolny do wykonywania określonych obowiązków. Natomiast pracownicy dzięki medycynie pracy mogą sprawdzić swój stan zdrowia i zareagować w razie wykrycia potencjalnych nieprawidłowości.

Jakie badania są wykonywane w ramach medycyny pracy?

W opisanym wyżej przykładzie wspomnieliśmy o bardzo często wykonywanym badaniu, które polega na sprawdzeniu poziomu cukru we krwi. Jednak wykaz badań z zakresu medycyny pracy jest zdecydowanie szerszy. Co więcej, może on obejmować specjalistyczne testy, które są związane z wykonywaniem określonych prac. Toteż wykaz takich badań zależy przede wszystkim od rodzaju profesji.

Jakie są jednak najbardziej uniwersalne badania, które pojawiają się praktycznie zawsze? Poza opisanym badaniem krwi taki wykaz obejmuje również:

• analizę ogólnego stanu zdrowia na podstawie wywiadu lekarskiego;
• ocenę stanu wzroku poprzez podstawowe badanie okulistyczne;
• badania krwi, moczu lub kału na obecność niektórych bakterii;
• konsultacje lekarskie ze specjalistami (np. neurologiem i laryngologiem).

Jakie badania są z kolei dedykowane określonym zawodom? Przykładem może być badanie zakresu pola widzenia, czyli specjalistyczne badanie okulistyczne. Zazwyczaj jest ono zlecane między innymi profesjonalnym kierowcom. Innym przykładem są różne badania RTG, które zleca się osobom wykonującym prace fizyczne.

Tak naprawdę medycyna pracy jest pod tym względem dość elastyczna. To z kolei sprawia, że wykaz badań można przystosować do specyfiki danego zawodu.

Ile kosztują badania medycyny pracy?

Przy opisywaniu medycyny pracy często pojawia się także zagadnienie związane z wydatkami. Nie można się jednak temu dziwić. Dlatego warto odpowiedzieć teraz na pytanie dotyczące kosztów związanych z wykonaniem takich badań.

Od razu zaznaczymy, że koszt zależy w tym przypadku przede wszystkim od liczby i rodzaju badań. Podstawowe badania z zakresu medycyny pracy nie są szczególnie drogie. Ich średni koszt z reguły oscyluje wokół kwoty 200 złotych za podstawowy pakiet badań.

Co jasne, nieco inaczej wygląda cennik dotyczący tych bardziej specjalistycznych badań. W tym przypadku koszt wykonania rozszerzonego zestawu badań może wynieść nawet kilkaset złotych. Jedynie w przypadku bardzo nielicznych zawodów, gdzie wymagany jest nienaganny stan zdrowia, opisana kwota może być wyższa. Niemniej koszt badań w przypadku zdecydowanej większości pracowników zmieści się w przytoczonych widełkach.

O co pyta lekarz podczas badań medycyny pracy?

Niektórzy mogą obawiać się konsultacji lekarskich, które są przecież nieodłącznym elementem niemal wszystkich badań z zakresu medycyny pracy. Warto jednak podkreślić, że taka obawa często wynika po prostu z niewiedzy. Dlatego w tej części tekstu zastanowimy się nad tym, o co może zapytać lekarz podczas takich badań?

Na pewno absolutną podstawą będą pytania dotyczące aktualnego stanu zdrowia. Nie chodzi tutaj jednak o zwykłe pytania dotyczące samopoczucia. Lekarz skupi się bowiem na pytaniach dotyczących kwestii zdrowotnych, które mogą być związane ze świadczeniem określonej pracy. Dlatego lekarze najczęściej pytają o to, czy:

1. Pacjent cierpi obecnie na zdiagnozowaną chorobę przewlekłą?
2. W ostatnim czasie pacjent zgłaszał niepokojące objawy zdrowotne?
3. Pacjent przyjmuje na stałe określone leki? Jeśli tak, jakie i w jakich dawkach?
4. W ostatnim czasie pacjent był hospitalizowany lub leczony ambulatoryjnie? Jeśli tak, to z jakiego powodu?
5. Pacjent doznał w ostatnim czasie urazów, które mogą stanowić przeciwwskazanie do wykonywania określonej pracy?

Opisane wyżej pytania są dość standardowe i z tego względu pojawiają się one praktycznie przy każdym wywiadzie lekarskim. Natomiast przy badaniach przeprowadzanych z myślą o konkretnym zatrudnieniu mogą pojawić się dodatkowe pytania dotyczące np. tego, czy:

1. Pacjent w ostatnim czasie przechodził infekcję bakteryjną?
2. W rodzinie pacjenta stwierdzano problemy zdrowotne wynikające z określonego rodzaju aktywności (np. problemy kostno-stawowe spowodowane pracą fizyczną)?
3. Pacjent pali papierosy lub ma inne nałogi?
4. W przeszłości lekarze mówili pacjentowi o istnieniu medycznych przeciwwskazań w kontekście wykonywania określonych aktywności?

Jak często wykonuje się medycynę pracy? Co ile lat trzeba się badać?

Zasadniczo badania z zakresu medycyny pracy można podzielić na trzy kategorie. Są nimi:

• badania wykonywane przed rozpoczęciem pracy;
• okresowe badania lekarskie;
• badania kontrolne.

Jeżeli chodzi o pierwszą kategorię, sprawa jest jasna. Takie badania należy wykonać jeszcze przed rozpoczęciem pracy na danym stanowisku. Przykładem może być wyrobienie tzw. książeczki sanepidowskiej, jeśli ktoś chce pracować w miejscu, gdzie będzie mieć kontakt z żywnością. W tym przypadku pozytywny wynik badania jest niezbędny do rozpoczęcia pracy.

Postawione pytanie będzie bardziej zasadne w kontekście okresowych badań lekarskich. Takie badania mają na celu ustalenie tego, czy pracownik nadal może bezpiecznie wykonywać swoje obowiązki. To właśnie w ich przypadku pojawia się wymóg związany z cyklicznością. Mianowicie okresowe badania należy przeprowadzać przynajmniej raz na 5 lat. Większość pracodawców stawia na organizowanie takich badań co 2-4 lata. Jeżeli chodzi o dolną granicę, takich badań nie należy wykonywać częściej niż raz w roku.

Dlatego też większość pracowników nie musi martwić się regularnymi badaniami. Uzyskanie pozytywnych wyników zazwyczaj zapewnia bowiem spokój przynajmniej na kilka lat. Nie dotyczy to jedynie tych profesji, gdzie poziom ryzyka jest szczególnie wysoki (np. żołnierzy, strażaków). Przedstawiciele tych zawodów muszą więc przestrzegać założeń indywidualnych harmonogramów badań.

Na zakończenie tego wątku warto wspomnieć jeszcze o tzw. badaniach kontrolnych. Tego typu badania przeprowadza się wyłącznie w sytuacjach, kiedy pracownik wraca do pracy po ponad 30-dniowej chorobie. Badania kontrolne mają wówczas ocenić, czy pracownik na pewno wrócił do zdrowia i może bezpiecznie wznowić pracę. Toteż w przypadku częstych oraz długotrwałych chorób badania kontrolne trzeba będzie wykonywać regularnie.

Medycyna pracy – kto płaci za badania?

Skoro już poruszyliśmy wątek regularności badań, warto skupić się na kolejnym bardzo ważnym zagadnieniu. Dotyczy ono sposobu finansowania badań z zakresu medycyny pracy.

Regularne badania medyczne byłyby dla pracowników naprawdę poważnym wydatkiem i zarazem obciążeniem budżetu. Jednak mamy dobrą wiadomość – pracownicy nie muszą się martwić kosztami tych badań. W tym miejscu warto bowiem przytoczyć bardzo istotne przepisy zawarte w aktualnym prawie pracy.

Podstawa prawna:

Art. 299. Kodeksu Pracy:

§ 6. Badania, o których mowa w § 1, 2 i 5, są przeprowadzane na koszt pracodawcy, z zastrzeżeniem § 6¹. Pracodawca ponosi ponadto inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy.

§ 6¹.

W przypadku gdy pracownik skierowany na wstępne, okresowe albo kontrolne badania lekarskie spełnia warunki objęcia programem zdrowotnym lub programem polityki zdrowotnej, lekarz przeprowadzający wstępne, okresowe albo kontrolne badania lekarskie kieruje pracownika, za jego zgodą, do udziału w programie zdrowotnym lub programie polityki zdrowotnej. Jeżeli pracownik wykona wstępne, okresowe albo kontrolne badania lekarskie zgodnie z programem zdrowotnym lub programem polityki zdrowotnej, badania te są finansowane na zasadach określonych w programie zdrowotnym lub programie polityki zdrowotnej.

Przepisy są więc w tej kwestii niezwykle precyzyjne. Najważniejszą informacją jest fakt, że to na barki pracodawcy spada kwestia sfinansowania takich badań. To pracodawca musi płacić zarówno za badania wykonywane przed rozpoczęciem pracy, jak i za ewentualne badania okresowe/kontrolne.

Przytoczone wyżej przepisy przewidują tylko jeden wyjątek od tej reguły. Dotyczy on sytuacji, kiedy pracownik może wykonać niezbędne badania w ramach programu zdrowotnego. Wtedy są one finansowane ze środków publicznych.

Warto więc zapamiętać, że pracodawca nie może obciążać pracownika kosztami wykonywania opisywanych badań. Takie działanie jest bowiem ewidentnym naruszeniem przepisów prawa pracy. Jeżeli więc pracownik opłacił opisane badania z własnej kieszeni, pracodawca powinien mu zwrócić równowartość wydanych środków.