Ubezpieczyciel to profesjonalny podmiot, który zawiera umowy ubezpieczenia, czyli sprzedaje polisy. Na tej podstawie przyjmuje na siebie finansowe konsekwencje wystąpienia określonego zdarzenia losowego (np. kradzieży auta), a co za tym idzie – spełnia umówione świadczenie (np. wypłaca odszkodowanie). Zakład ubezpieczeniowy działa za pozwoleniem i podlega Komisji Nadzoru Finansowego.
Ubezpieczyciel gwarantuje ochronę ubezpieczeniową w zamian za składkę
Ubezpieczyciel to przedsiębiorstwo gospodarcze, które prowadzi działalność ubezpieczeniową. Oznacza to, że zajmuje się świadczeniem ochrony ubezpieczeniowej na wypadek wystąpienia skutków określonych zdarzeń losowych (wypadków ubezpieczeniowych). Ubezpieczyciel zawiera umowy ubezpieczenia. Na tej podstawie, w razie wystąpienia danego wypadku ubezpieczeniowego, ubezpieczyciel zobowiązuje się do spełnienia umówionego świadczenia. Może to być:
- świadczenie pieniężne – odszkodowanie lub inne świadczenie (np. renta czy zadośćuczynienie);
- świadczenie niepieniężne – bezpłatna usługa (np. usługa pomocowa w ramach Assistance).
Potwierdzeniem zawarcia umowy ubezpieczenia jest polisa. Świadczenie ochrony ubezpieczeniowej jest odpłatne. Cena polisy wyraża się w wysokości składki.
Ubezpieczyciel może funkcjonować jako spółka akcyjna lub towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z dnia 22 maja 2003 roku wskazuje, że ubezpieczyciel może funkcjonować jako spółka akcyjna (towarzystwo ubezpieczeń, TU) albo towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (TUW). Co odróżnia obie formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej? Towarzystwo ubezpieczeń ma zewnętrznych współwłaścicieli – akcjonariuszy. W związku z tym sprzedaje polisy w celu wypracowania dla nich zysku. Pomiędzy osobami ubezpieczonymi a akcjonariuszami ma miejsce oczywisty konflikt interesów. Natomiast w towarzystwie ubezpieczeń wzajemnych każda osoba ubezpieczona, po podpisaniu umowy ubezpieczenia, automatycznie staje się współwłaścicielem TUW. Interesy osób ubezpieczonych, a tym samym współwłaścicieli TUW są więc zbieżne. Stąd towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych nie kieruje się dążeniem do wypracowania zysku. Skupia się raczej na świadczeniu jak najlepszej ochrony ubezpieczeniowej w jak najniższej cenie.
Ubezpieczyciel ma określone prawa i obowiązki
Ubezpieczyciel jako strona umowy ubezpieczenia ma określone prawa i obowiązki. Są one związane z zawarciem umowy, obowiązywaniem umowy oraz ze spełnieniem umówionego świadczenia.
Prawa i obowiązki dotyczące zawarcia umowy
Z zawarciem umowy ubezpieczenia wiążą się dwa dokumenty – wniosek ubezpieczeniowy i Ogólne Warunki Ubezpieczenia (OWU).
Wniosek ubezpieczeniowy to wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia. Umowa dochodzi do skutku, jeżeli ubezpieczyciel zaakceptuje wniosek. W przypadku polisy dobrowolnej (np. Autocasco) ubezpieczyciel jest uprawniony do odrzucenia wniosku. Inaczej jest w przypadku polisy obowiązkowej (np. OC komunikacyjne). Obowiązujące przepisy zobowiązują ubezpieczyciela do zawarcia umowy, jeżeli w swojej ofercie posiada dane ubezpieczenie obowiązkowe.
Umowę ubezpieczenia zawiera się przy pomocy Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU). Dokument ten wskazuje m.in. okres ubezpieczenia, zakres ubezpieczenia czy wyłączenia odpowiedzialności w ramach konkretnej polisy. W dobrowolnej polisie każdy ubezpieczyciel samodzielnie określa treść OWU. A w obowiązkowej polisie treść OWU wynika z przepisów prawa. W obu przypadkach ubezpieczyciel ma obowiązek sformułowania Ogólnych Warunków Ubezpieczenia w sposób jasny i jednoznaczny. OWU muszą być dostarczone przez ubezpieczyciela jeszcze przed podpisaniem umowy ubezpieczenia.
Prawa i obowiązki związane z obowiązywaniem umowy
Ubezpieczyciel ma prawo do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia:
- jeżeli doszło do poświadczenia nieprawdy we wniosku ubezpieczeniowym (jest to oszustwo ubezpieczeniowe!);
- jeżeli doszło do nieopłacenia składki w terminie (dotyczy to płatności ratalnej).
Co jednak ważne, karę w postaci rozwiązania umowy ubezpieczenia stosuje się jedynie w przypadku polisy dobrowolnej. Polisa obowiązkowa zobowiązuje ubezpieczyciela do kontynuowania ochrony ubezpieczeniowej, pomimo odkrycia fraudu ubezpieczeniowego lub zaległości w opłaceniu raty składki. Nie oznacza to jednak, że we wskazanych sytuacjach ubezpieczyciel jest pozbawiony jakichkolwiek praw. W pierwszym przypadku jest upoważniony do ponownego wyliczenia składki. Natomiast w drugim przypadku ma możliwość naliczania odsetek. Co więcej, jest też uprawniony do dochodzenia całej należności w drodze windykacji.
Prawa i obowiązki związane ze spełnieniem umówionego świadczenia
Ubezpieczyciel jest zobowiązany do spełnienia umówionego świadczenia na zasadach określonych w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia.
Świadczenie pieniężne musi być wypłacone w ciągu 30 dni od daty otrzymania informacji o szkodzie (tj. o wystąpieniu wypadku ubezpieczeniowego). Jeżeli we wskazanym terminie wyjaśnienie okoliczności koniecznych do stwierdzenia odpowiedzialności ubezpieczyciela lub wysokości świadczenia okaże się niemożliwe, wówczas:
- w przypadku ubezpieczenia dobrowolnego – świadczenie musi być wypłacone w terminie 14 dni od dnia, w którym wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, przy czym bezsporna część odszkodowania musi być wypłacona w ciągu 30 dni od daty otrzymania informacji o szkodzie;
- w przypadku ubezpieczenia obowiązkowego – świadczenie musi być wypłacone w terminie 14 dni od dnia, w którym wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później niż w ciągu 90 dni od daty otrzymania informacji o szkodzie (jeżeli w sprawie trwa postępowanie karne lub cywilne, dopuszczalne jest przekroczenie terminu 90 dni).
Świadczenie niepieniężne musi być zrealizowane w terminie wskazanym w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia.
Ubezpieczyciel ma prawo do niespełnienia umówionego świadczenia, jeżeli doszło do oszustwa ubezpieczeniowego. Fraudem ubezpieczeniowym jest bowiem nie tylko poświadczenie nieprawdy we wniosku ubezpieczeniowym, ale również:
- umyślne wyrządzenie szkody;
- symulowanie szkody, do której w rzeczywistości nie doszło;
- powiększenie rozmiarów szkody, do której w rzeczywistości doszło;
- przedkładanie fałszywej dokumentacji do szkody.
Ten typ oszustwa ubezpieczeniowego może być karany przez ubezpieczyciela odmową spełnienia umówionego świadczenia jedynie wtedy, gdy szkoda jest likwidowana z polisy dobrowolnej. W przypadku likwidacji szkody z polisy obowiązkowej ubezpieczyciel ma prawo wyłącznie do dochodzenia zwrotu uznanego uprzednio świadczenia od sprawcy fraudu ubezpieczeniowego (jest to tzw. regres ubezpieczeniowy).