Franszyza redukcyjna (określana też jako udział własny) to wskazana w umowie ubezpieczenia (kwotowo, procentowo lub kwotowo-procentowo) wartość, o którą towarzystwo ubezpieczeniowe każdorazowo pomniejsza odszkodowanie za szkodę, do której doszło w okresie ochrony ubezpieczeniowej na skutek zdarzenia zawartego w zakresie ubezpieczenia. Wartość szkody nie ma znaczenia. Na podstawie udziału własnego ubezpieczony partycypuje w szkodzie, czyli jej część opłaca z własnej kieszeni. Im wyższa wartość franszyzy redukcyjnej, tym tańsza polisa. Franszyza redukcyjna jest obecna w ubezpieczeniach dobrowolnych i ubezpieczeniach obowiązkowych (poza ubezpieczeniem OC komunikacyjnym).
Jak działa franszyza redukcyjna?
Udział własny może być wyrażony:
- 1. kwotowo, np.:
- Franszyza redukcyjna wynosi 300 zł, a wartość szkody 1000 zł. Odszkodowanie wyniesie 700 zł.
- Franszyza redukcyjna wynosi 300 zł, a wartość szkody 200 zł. Odszkodowanie wyniesie 0 zł.
- 2. procentowo, np.:
- Franszyza redukcyjna wynosi 10% wartości szkody, a wartość szkody 10000 zł. Odszkodowanie wyniesie 9000 zł.
- 3. kwotowo-procentowo, np.:
- Franszyza redukcyjna wynosi 5% wartości szkody, ale nie mniej niż 400 zł. Wartość szkody wynosi 10000 zł. Odszkodowanie wyniesie 9500 zł.
- Franszyza redukcyjna wynosi 5% wartości szkody, ale nie mniej niż 400 zł. Wartość szkody wynosi 6000 zł. Odszkodowanie wyniesie 5600 zł (5-procentowy udział własny wynosi 300 zł, a więc mniej niż minimalna wskazana kwota).
Dlaczego ubezpieczyciele stosują franszyzę redukcyjną?
Zawarcie w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU) danej polisy przez towarzystwo ubezpieczeniowe zapisu o stosowaniu franszyzy redukcyjnej jest podyktowane względami finansowo-ekonomicznymi oraz praktyczno-organizacyjnymi. Udział własny zwalnia towarzystwo ubezpieczeniowe z odpowiedzialności za szkody drobne, czyli takie, których koszt operacyjny likwidacji szkody przekracza jej wartość.
Czy można zrezygnować z udziału własnego?
Istnieje możliwość wykupienia udziału własnego podczas zawierania umowy ubezpieczenia. Oznacza to wyższą składkę ubezpieczenia. Co jednak ważnie, nie w każdej sytuacji. Dla przykładu, w przypadku samochodu kupowanego na kredyt bank wymaga zazwyczaj od posiadacza pojazdu zawarcia umowy ubezpieczenia bez franszyzy redukcyjnej.
Udział własny w ubezpieczeniu dobrowolnym
Franszyza redukcyjna jest stosowana w ubezpieczeniach dobrowolnych (np. ubezpieczenie samochodu Autocasco czy ubezpieczenie mieszkania). Jest też obecna w dobrowolnych ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej (np. ubezpieczenie OC zarządcy drogi, ubezpieczenie OC w życiu prywatnym). Zgodnie z kodeksem cywilnym sprawca szkody jest zobowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości. Natomiast poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obowiązek ten przejmuje towarzystwo ubezpieczeniowe. Na tej podstawie jest zobowiązane do wypłacenia odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez ubezpieczonego osobie trzeciej.
Jednak wprowadzenie do OWU danej polisy zapisu o stosowaniu przez ubezpieczyciela franszyzy redukcyjnej sprawia, że sprawca szkody partycypuje w jej kosztach. Dlatego uprawniony do odszkodowania (poszkodowany) otrzyma od ubezpieczyciela sprawcy szkody odszkodowanie pomniejszone o wartość franszyzy redukcyjnej. Sprawca szkody jest wówczas zwolniony z odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę jedynie w odniesieniu do części odszkodowania, która została wypłacona przez ubezpieczyciela. W zakresie niezaspokojonej przez towarzystwo ubezpieczeniowe części odszkodowania należnego poszkodowanemu sprawca jest zobowiązany do jej uregulowania z własnej kieszeni.
Udział własny w ubezpieczeniu obowiązkowym
Ubezpieczenie jest ubezpieczeniem obowiązkowym w sytuacji, kiedy przepisy prawa zobowiązują do zawarcia umowy ubezpieczenia. Najliczniejszą grupę ubezpieczeń obowiązkowych stanowią ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. A najbardziej znanym z nich jest ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów komunikacyjnych. Jednak w przypadku ubezpieczenia OC komunikacyjnego towarzystwo ubezpieczeniowe nie może stosować udziału własnego sprawcy szkody. Wynika to z ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Krótko mówiąc, w przypadku szkody komunikacyjnej zgłoszonej z ubezpieczenia OC komunikacyjnego sprawcy szkody, towarzystwo ubezpieczeniowe jest zobowiązane do wypłacenia całego należnego poszkodowanemu odszkodowania, a sprawca szkody nie partycypuje w kosztach.
Inaczej natomiast przedstawia się sytuacja w przypadku ubezpieczenia OC zawodowego, do którego zawarcia przedstawiciele niektórych zawodów są zobowiązani (np. broker ubezpieczeniowy). W takim przypadku towarzystwo ubezpieczeniowe ma możliwość wprowadzenia do umowy ubezpieczenia zapisu o udziale własnym ubezpieczonego w spowodowanych przez niego szkodach. Wówczas likwidacja szkody odbywa się na dokładnie takich samych zasadach, co w przypadku ubezpieczenia OC dobrowolnego.