Ubezpieczenie to narzędzie gospodarcze, które pozwala osobie ubezpieczonej na wyrównanie uszczerbku finansowego (rozumianego jako konieczność pokrycia strat lub konieczność poniesienia dodatkowych nakładów) spowodowanego określonym zdarzeniem losowym. Bo na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia finansowe konsekwencje takiego zdarzenia przejmuje na siebie towarzystwo ubezpieczeniowe.
Ubezpieczenie jako gwarancja ochrony ubezpieczeniowej
Towarzystwo ubezpieczeniowe to przedsiębiorstwo gospodarcze, które prowadzi działalność ubezpieczeniową. Polega ona w szczególności na świadczeniu ochrony ubezpieczeniowej osobom zainteresowanym. Co to właściwie oznacza? Towarzystwo ubezpieczeniowe oferuje ubezpieczenie na wypadek wystąpienia określonych zdarzeń losowych (wypadków ubezpieczeniowych). Owa usługa jest sprzedawana po cenie wyrażonej w wysokości składki ubezpieczeniowej. W zamian, w razie wystąpienia danego zdarzenia losowego, towarzystwo ubezpieczeniowe przejmuje na siebie finansowe konsekwencje tego zdarzenia. Inaczej mówiąc, jest zobowiązane do spełnienia umówionego świadczenia. Może to być:
- świadczenie pieniężne – odszkodowanie lub inne świadczenie (np. zadośćuczynienie);
- świadczenie niepieniężne – bezpłatna usługa (np. usługa pomocowa w ramach Assistance).
Osoba zainteresowana otrzymaniem ochrony ubezpieczeniowej zawiera umowę ubezpieczenia z wybranym towarzystwem ubezpieczeniowym. Jej potwierdzeniem jest polisa. Dokument ten określa zdarzenia losowe, których wystąpienie zobowiązuje towarzystwo ubezpieczeniowe do spełnienia umówionego świadczenia.
Mechanizm działania ubezpieczenia
Uszczerbek finansowy, po stronie osoby ubezpieczonej, spowodowany określonym zdarzeniem losowym zazwyczaj jest znaczny. Ubezpieczenie pozwala na zastąpienie go innym, niewspółmiernie mniejszym uszczerbkiem finansowym w postaci składki ubezpieczeniowej. Stąd dla osoby ubezpieczonej ubezpieczenie jest opłacalne. A dla towarzystwa ubezpieczeniowego? Także. Powstaje więc pytanie – jak to możliwe? Szczególnie że codzienność obfituje w zdarzenia losowe, co oznacza, że towarzystwo ubezpieczeniowe, na podstawie umów ubezpieczenia, masowo przyjmuje na siebie finansowe konsekwencje tych zdarzeń. Odpowiedź jest prosta. Bo i mechanizm działania ubezpieczenia jest prosty.
Chociaż świadczenie ochrony ubezpieczeniowej przez towarzystwo ubezpieczeniowe dotyczy dużej liczby osób ubezpieczonych, to tylko część z nich poniesie uszczerbek finansowy spowodowany określonym w polisie zdarzeniem losowym. Składki ubezpieczeniowe są gromadzone w tzw. funduszu ubezpieczeniowym, z którego towarzystwo ubezpieczeniowe spełnia umówione świadczenia. Jeżeli więc w odniesieniu do danej osoby ubezpieczonej określone w jej polisie zdarzenie losowe nie dojdzie do skutku, składka ubezpieczeniowa nie zostanie jej zwrócona.
Jakie funkcje spełnia ubezpieczenie?
Ubezpieczenie spełnia cztery funkcje:
- ochronną;
- prewencyjną;
- finansową;
- wychowawczą.
Funkcja ochronna
Celem ubezpieczenia jest zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej przez towarzystwo ubezpieczeniowe na wypadek urzeczywistnienia się zdarzenia losowego. Ubezpieczenie pozwala na wyrównanie strat finansowych poniesionych w wyniku takiego zdarzenia (np. koszty leczenia i rehabilitacji po nieszczęśliwym wypadku) oraz na zaspokojenie zwiększonych potrzeb finansowych powstałych w wyniku takiego zdarzenia (np. narodziny dziecka).
Funkcja prewencyjna
Ubezpieczenie służy zmniejszeniu liczby, zakresu oraz finansowych konsekwencji zdarzeń losowych. Funkcja prewencyjna ubezpieczenia jest realizowana przy pomocy:
- środków technicznych – towarzystwo ubezpieczeniowe wymaga od osoby ubezpieczonej spełnienia określonych warunków w ramach danego ubezpieczenia (np. do ubezpieczenia domu jednorodzinnego na wypadek kradzieży z włamaniem konieczne jest posiadanie m.in. drzwi antywłamaniowych);
- środków ekonomicznych – towarzystwo ubezpieczeniowe w ramach danego ubezpieczenia wykorzystuje określone narzędzia (np. system bonus-malus, franszyza integralna/redukcyjna), których celem jest zachęcenie osoby ubezpieczonej do unikania zdarzeń losowych (naturalnie w takim stopniu, w jakim jest to możliwe);
- środków prawnych – osoba ubezpieczona, na podstawie norm prawnych, jest zobowiązana do stosowania środków ochrony życia, zdrowia i mienia.
Funkcja finansowa
Ubezpieczenie wpływa na finanse państwa i społeczeństwa. Po pierwsze dlatego, że spełnione przez towarzystwo ubezpieczeniowe świadczenie pieniężne osoba ubezpieczona wprowadza do obrotu w postaci inwestycji czy konsumpcji bądź przeznacza je na gromadzenie oszczędności. A po drugie dlatego, że towarzystwa ubezpieczeniowe są pracodawcami, płatnikami podatków, a nawet inwestorami (wolne środki są przez nie inwestowane w rozmaite aktywa – akcje, obligacje, etc.).
Funkcja wychowawcza
Funkcja wychowawcza ubezpieczenia polega na podnoszeniu świadomości ubezpieczeniowej osób ubezpieczonych i społeczeństwa w ogóle. Coraz powszechniejsze są akcje organizowane przez towarzystwa ubezpieczeniowe (np. za pośrednictwem Facebooka), których celem jest edukowanie na temat określonych zdarzeń losowych oraz sposobów zapobiegania im.
Jakie może być ubezpieczenie?
Ubezpieczenia oferowane przez towarzystwa ubezpieczeniowe to ubezpieczenia gospodarcze (czy inaczej komercyjne). Istnieje kilka kryteriów ich podziału. Do najważniejszych należy podział ze względu na:
- rodzaj swobody ubezpieczenia – ubezpieczenie może być dobrowolne (takie, które klient zawiera z własnej woli) i obowiązkowe (takie, do którego zawarcia klient jest zobowiązany przepisami prawa);
- działy – ubezpieczenie może być ubezpieczeniem na życie (dział I) albo innym ubezpieczeniem osobom czy też ubezpieczeniem majątkowym (dział II);
- przedmiot ubezpieczenia – ubezpieczenie może być majątkowe (takie, którego przedmiotem ubezpieczenia jest mienie oraz odpowiedzialność cywilna) i osobowe (takie, którego przedmiotem ubezpieczenia jest zdrowie i życie);
- okres ubezpieczenia – ubezpieczenie może być krótkoterminowe (takie, które jest zawierane na okres krótszy niż 1 rok), średnioterminowe (takie, które jest zawierane na okres 1 roku) i długoterminowe (takie, które jest zawierane na okres wieloletni).