Szkoda całkowita to uszkodzenie mienia w takim stopniu, że przywrócenie go do stanu sprzed szkody jest niemożliwe lub nieopłacalne. Przedmiotem szkody może być dowolne mienie. Przy czym najczęstszym powodem szkody całkowitej są zdarzenia drogowe (kolizje i wypadki). Stąd w powszechnej świadomości termin ten funkcjonuje przede wszystkim w odniesieniu do uszkodzenia samochodu.
Szkoda całkowita – wyjaśnienie definicji
Szkoda całkowita może być orzeczona przez towarzystwo ubezpieczeniowe (TU) w dwóch przypadkach – jeżeli naprawa przedmiotu szkody jest niemożliwa lub nieopłacalna (ekonomicznie nieuzasadniona). Zatem szkoda całkowita to zupełne zniszczenie mienia lub zniszczenie mienia w ten sposób, że koszt naprawy przekracza wartość mienia w stanie nieuszkodzonym lub wartość, która wynika z umowy ubezpieczenia.
Dla przykładu szkoda całkowita nieruchomości to unicestwienie nieruchomości (np. w wyniku wybuchu gazu) lub naruszenie konstrukcji, co uniemożliwia domownikom dalsze jej zamieszkiwanie (np. na skutek powodzi). A zatem w przypadku nieruchomości jest to stan, w którym:
- naprawa jest niemożliwa — konieczne jest usunięcie pozostałości po nieruchomości i wzniesienie jej od nowa;
- naprawa jest nieopłacalna — koszt naprawy przekracza wartość nieruchomości w stanie nieuszkodzonym lub określoną w umowie ubezpieczenia sumę ubezpieczenia nieruchomości. Jeżeli wartość danej nieruchomości w stanie nieuszkodzonym wynosi 200.000 zł (i jest to jednocześnie suma ubezpieczenia), a wartość szkody – 210.000 zł jest to szkoda całkowita. Jeżeli suma ubezpieczenia nieruchomości wynosi 150.000 zł, a wartość szkody 160.000 zł to pomimo tego, że rzeczywista wartość tej nieruchomości w stanie nieuszkodzonym wynosi 200.000 zł (zachodzi niedoubezpieczenie) TU orzeka o szkodzie całkowitej.
Szkoda całkowita samochodu
Szkoda całkowita samochodu może być stwierdzona przez TU z dokładnie tych samych powodów, co przedstawione powyżej (naprawa niemożliwa lub nieopłacalna). Przy czym w zależności od tego, czy dana szkoda jest zarejestrowana z ubezpieczenia własnego Autocasco, czy z ubezpieczenia OC komunikacyjnego sprawcy zdarzenia drogowego naprawa nieopłacalna jest orzekana przez ubezpieczyciela wówczas, gdy:
- w przypadku ubezpieczenia AC – koszt naprawy przekracza wartość, która wynika z umowy ubezpieczenia (zazwyczaj jest to 70% wartości samochodu sprzed szkody, w granicach sumy ubezpieczenia);
- w przypadku ubezpieczenia OC – koszt naprawy przekracza wartość samochodu w stanie nieuszkodzonym (zawsze jest to 100% i więcej wartości samochodu sprzed szkody).
Ubezpieczenie AC to dobrowolne ubezpieczenie pojazdów mechanicznych. Umowa ubezpieczenia jest zawierana przez klienta z własnej woli. Natomiast warunki umowy ubezpieczenia (OWU) określa TU w dowolny sposób. Procentowa wartość samochodu w stanie nieuszkodzonym, której przekroczenie decyduje o stwierdzeniu szkody całkowitej zazwyczaj wynosi 70 proc. Ale próg opłacalności naprawy, w zależności od ubezpieczyciela, może też wynosić 60, a nawet 80 proc. wartości samochodu sprzed szkody.
Natomiast ubezpieczenie OC komunikacyjne to polisa obowiązkowa dla posiadaczy pojazdów mechanicznych. Klient jest zobowiązany przepisami prawa do zawarcia umowy ubezpieczenia. A OWU są jednakowe u wszystkich ubezpieczycieli. Określa je ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK. Dlatego w przypadku szkody na samochodzie z ubezpieczenia OC komunikacyjnego sprawcy TU ma prawo orzec o szkodzie całkowitej jedynie wtedy, gdy koszt naprawy przekracza wartość samochodu w stanie nieuszkodzonym (koszt ten wynosi 100% i więcej wartości samochodu sprzed szkody). W przeciwnym razie to właściciel pojazdu decyduje o tym, czy chce, by TU uznało uszkodzenie samochodu za całkowite (bo koszt naprawy wynosi np. 90% wartości samochodu w stanie nieuszkodzonym), czy też nie.
Jak towarzystwo ubezpieczeniowe orzeka o szkodzie całkowitej?
Kosztorys naprawy samochodu jest sporządzany w jednym z dwóch systemów eksperckich – Audatex lub Eurotax. Oba narzędzia pozwalają na określenie zakresu uszkodzeń w samochodzie i dokonanie wyceny naprawy. Jeżeli koszt naprawy przekracza określony próg opłacalności naprawy właściwy dla danego rodzaju ubezpieczenia, z którego likwidowana jest szkoda, TU wycenia pozostałości po samochodzie, czyli wrak.
W przypadku szkody na samochodzie z ubezpieczenia OC komunikacyjnego sprawcy zdarzenia drogowego, o ile TU w prawidłowy sposób dokonało wyceny szkody, najpewniej rzeczywiście naprawa samochodu jest nieopłacalna. Inaczej jest w przypadku ubezpieczeniu AC. Niewiele potrzeba do stwierdzenia szkody całkowitej. Ważne są postanowienia OWU. Wystarczy, że zgodnie z nimi sprawdzenie, czy doszło do szkody całkowitej odbywa się poprzez sporządzenie wyceny szkody na podstawie cen części oryginalnych oraz uśrednionej stawki za robociznę autoryzowanych warsztatów samochodowych (ASO) z danego regionu. Wówczas szczególnie w przypadku starszego samochodu nawet nieduże uszkodzenie go spowoduje orzeczenie o szkodzie całkowitej.
Jak towarzystwo ubezpieczeniowe wylicza odszkodowanie po szkodzie całkowitej?
Wysokość odszkodowania po szkodzie całkowitej samochodu jest wyliczana na podstawie wzoru A – B, gdzie:
- A — wartość samochodu w stanie nieuszkodzonym w dniu szkody;
- B — wartość pozostałości po nim (wraku).
Przykład praktyczny: Wartość samochodu w stanie nieuszkodzonym w dniu szkody wynosiła 20.000 zł. Po kolizji wartość samochodu spadła do 5.000 zł. Odszkodowanie wyniesie 15.000 zł.
Jeżeli wrak nie ma żadnej wartości, kwota odszkodowania odpowiada wartości samochodu w stanie nieuszkodzonym (przy szkodzie z polisy AC do wysokości sumy ubezpieczenia).
Co zrobić z wrakiem samochodu?
Wrak to własność właściciela pojazdu. Może on nim swobodnie dysponować. Jeżeli to możliwe może we własnym zakresie go naprawić, a jeżeli nie – sprzedać (np. wystawić samochód na aukcji internetowej).
W przypadku szkody z ubezpieczenia AC ubezpieczyciel nie ma obowiązku pomocy klientowi w zagospodarowaniu pozostałości po samochodzie. Jeżeli klient ma trudności w sprzedaży wraku po cenie określonej w wycenie, ma prawo wnieść do TU odwołanie, a ubezpieczyciel powinien dokonać korekty wyceny i dopłacić różnicę. Dokładnie tak samo jest w przypadku szkody z ubezpieczenia OC komunikacyjnego sprawcy. Przy czym na wniosek klienta TU powinno mu pomóc (ale też nie musi) w zagospodarowaniu wraku, np. zaproponować mu odkupienie go po cenie określonej w wycenie lub wskazać podmiot gotów odkupić wrak po tej cenie.
Jeżeli wrak nie ma żadnej wartości samochód musi być oddany do stacji demontażu pojazdów i wyrejestrowany w wydziale komunikacji właściwym dla miejsca zamieszkania jego właściciela. Zaświadczenie o wyrejestrowaniu samochodu jest konieczne do otrzymania odszkodowania.