Obowiązkowe ubezpieczenie to polisa, która jest normowana przepisami prawa. Wprost oznacza to, że obowiązek posiadania takiej polisy wynika z określonego aktu prawnego. Obowiązkowe ubezpieczenie jest ustanawiane, jeżeli przemawia za tym szczególny interes społeczny.
Obowiązkowe ubezpieczenie, czyli jakie?
Podstawowym aktem prawnym, który określa obowiązkowe ubezpieczenia, jest ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Stanowi ona, że obowiązkowym ubezpieczeniem jest:
- ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych;
- ubezpieczenie OC rolników;
- ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych.
Co jednak ważne, na terytorium RP funkcjonuje jeszcze ponad 150 innych obowiązkowych ubezpieczeń. Są one nakazane odrębnymi ustawami lub umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi przez RP. I są dedykowane przedstawicielom określonych zawodów. Zalicza się do nich:
- ubezpieczenie OC w życiu zawodowym (dotyczy m.in. adwokatów, architektów, brokerów ubezpieczeniowych czy organizatorów imprez masowych);
- ubezpieczenie NNW w życiu zawodowym (dotyczy m.in. funkcjonariuszy Straży Granicznej delegowanych do pełnienia służby poza granicami RP).
Charakterystyka obowiązkowych ubezpieczeń
Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych
OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest obowiązkowe dla każdego posiadacza pojazdu mechanicznego, zarejestrowanego na terytorium RP. Polisa chroni posiadacza (lub kierowcę) pojazdu mechanicznego przed finansowymi konsekwencjami wyrządzenia szkód rzeczowych i osobowych osobom trzecim w związku z ruchem tego pojazdu.
Ubezpieczenie OC rolników
OC rolników jest obowiązkowe dla każdego posiadacza gospodarstwa rolnego, jeżeli powierzchnia obszaru wykorzystywanego rolniczo wynosi powyżej 1,0 ha. Polisa chroni posiadacza (lub pracownika) gospodarstwa rolnego przed finansowymi konsekwencjami wyrządzenia szkód rzeczowych i osobowych osobom trzecim w związku z funkcjonowaniem tego gospodarstwa (dla przykładu w związku z pracami polowymi, pędzeniem zwierząt czy ruchem pojazdu wolnobieżnego).
Ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych
Ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych jest obowiązkowego dla każdego posiadacza gospodarstwa rolnego. Budynek rolniczy to każdy budynek mieszkalny i budynek gospodarczy o powierzchni powyżej 20m2, który jest trwale związany z gruntem oraz posiada fundamenty, ściany i dach. Polisa chroni posiadacza gospodarstwa rolnego przed finansowymi konsekwencjami szkód wyrządzonych przez działanie ognia i innych zdarzeń losowych w tym wszystkim, co jest dla niego źródłem pracy i dochodu.
Ubezpieczenie OC/NNW w życiu zawodowym
OC/NNW w życiu zawodowym jest obowiązkowe dla przedstawicieli określonych zawodów. OC w życiu zawodowym chroni przedstawiciela danego zawodu przed finansowymi konsekwencjami wyrządzenia szkód rzeczowych i osobowych osobom trzecim w związku z wykonywaniem czynności zawodowych. A NNW w życiu zawodowym chroni przedstawiciela danego zawodu oraz członków jego rodziny przed finansowymi konsekwencjami doznania przez niego trwałego uszczerbku na zdrowiu bądź poniesienia przez niego śmierci podczas wykonywania czynności zawodowych.
Obowiązkowe ubezpieczenie a dobrowolne
Tym, co odróżnia obowiązkowe ubezpieczenie od dobrowolnego, jest m.in.:
- brak swobody w zawarciu umowy ubezpieczenia;
- brak swobody w sformułowaniu treści umowy ubezpieczenia.
Brak swobody w zawarciu umowy ubezpieczenia
W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia każda strona umowy ubezpieczenia (tj. towarzystwo ubezpieczeniowe oraz klient, który poszukuje ochrony ubezpieczeniowej) ma swobodę co do tego, czy umowę ubezpieczenia w ogóle zawrzeć. A w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia tej swobody nie ma. Obowiązkowe ubezpieczenie jest przymusowe dla każdej ze stron umowy ubezpieczenia. Klient, który na mocy określonego aktu prawnego podlega obowiązkowi ubezpieczeniowemu, jest zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia w określonym w tym akcie prawnym terminie. I do posiadania danego obowiązkowego ubezpieczenia przez cały okres, w którym podlega obowiązkowi ubezpieczeniowemu. A towarzystwo ubezpieczeniowe jest zobowiązane do każdorazowego zawarcia umowy ubezpieczenia, jeżeli w swojej ofercie sprzedażowej posiada dane obowiązkowe ubezpieczenie.
Brak swobody w sformułowaniu treści umowy ubezpieczenia
Treść umowy ubezpieczenia wynika z Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU) danej polisy. W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia każde towarzystwo ubezpieczeniowe samodzielnie określa warunki umowy ubezpieczenia. Natomiast w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia OWU danej polisy są wytworem określonego aktu prawnego, który nakazuje zawarcie umowy ubezpieczenia.